Κουβέντα με έναν εργαζόμενο του ΚΕΘΕΑ

Ο Κ. εργάζεται εδώ και περίπου 2μισι χρόνια, ως εκπαιδευτικός/επιμορφωτής σε μια σχετικά καινούργια δομή του ΚΕΘΕΑ που ονομάζεται «Εναλλακτικό – Μεταβατικό Σχολείο» που προσφέρει υπηρεσίες θεραπείας και επανένταξης σε μέλη που συμμετέχουν στα διάφορα άλλα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ, «κλειστά» (όπως η “Ιθάκη”, όπου τα μέλη ζουν σε ένα σπίτι βάσει ενός αυστηρού θεραπευτικού προγράμματος) ή «ανοιχτά» (όπου τα μέλη μπορούν να ζουν στο δικό τους σπίτι και να συμμετέχουν στις δομές θεραπείας και επανένταξης του ΚΕΘΕΑ) και σε απόφοιτους των προγραμμάτων.

Με αφορμή τις κινητοποιήσεις που ετοιμάζει η κοινότητα του ΚΕΘΕΑ σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις της Ελλάδας όπου λειτουργούν δομές του, μιλήσαμε με τον Κ. για τα προβλήματα που προκύπτουν στον κλάδο της Ψυχικής Υγείας και πιο ειδικά για τα προγράμματα και τις δομές του ΚΕΘΕΑ.

«Το σχολείο είναι μια σχετικά πρόσφατη δομή στις κοινότητες» μας λέει, «και ξεκίνησε από μια ανάγκη, ότι πάρα πολύς κόσμος που είχε πάει φυλακή ή τα κοινωνικά στρώματα που έρχονταν κυρίως στα κρατικά προγράμματα, είχαν μεγάλο πρόβλημα με τον αναλφαβητισμό – ειδικά την δεκαετία του ’80 – και είχαν την ανάγκη να μάθουν να διαβάζουν και να γράφουν. Ξεκίνησε κάπως έτσι και εξελίχθηκε σταδιακά, τουλάχιστον με έναν επικουρικό ρόλο ώστε να μπορούν τα μέλη να πάρουν ένα απολυτήριο, να τους βοηθήσεις, να τους διδάξεις τα μαθήματα, υπάρχει η δυνατότητα με έναν χρόνο κατ’ οίκον διδασκαλία να πάνε τα παιδιά σε ένα νυχτερινό σχολείο να δώσουν εξετάσεις. Τα παιδιά νιώθουν πολύ απομονωμένα, δυσκολεύονται να συμμετάσχουν σε μια συζήτηση, κατάλαβες, δεν μπορούν να γράψουν, να εκφραστούν, δικός τους στόχος δηλαδή. Μου λένε ότι, συζητάνε για πολιτική, συζητάνε για ιστορία έξω και δεν ξέρουμε τι μας γίνεται. Και ως ένα βαθμό είναι και θεραπευτικός ο στόχος, μπαίνει σε εκπαιδευτική διαδικασία ένας πληθυσμός που έχει χάσει για δέκα χρόνια την επαφή του με την εκπαίδευση, σε μια διαδικασία που θα κρατήσει εννιά μήνες για να ολοκληρωθεί, αυτό είναι από μόνο του θεραπευτικό, απαιτεί μια συνέπεια, μια πειθαρχία. Ταυτόχρονα έχει κι άλλα θεραπευτικά χαρακτηριστικά, για παράδειγμα στο δικό μου μάθημα κάνουμε δημιουργική γραφή, ήθελα να σας φέρω να διαβάσετε, επειδή καλλιεργούν πολύ την έκφραση των συναισθημάτων τους, βγάζουν αριστουργήματα, έχουν έμπνευση που πηγάζει από τα βιώματά τους και από την εσωτερική αναζήτηση. Φυσικά υπάρχουν και μαθήματα που έχουν μια πιο άμεση σχέση με την θεραπεία, όπως εικαστικά (ένας συνάδελφος έχει εμπειρία με το «art therapy») και αθλητικές ομάδες.»

Και συνεχίζει, «Δεν έχω πρόχειρα τα ακριβή στοιχεία, για το πόσοι άνθρωποι συμμετέχουν στα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ. Αλλά ξέρω ότι στο πρόγραμμα της “Ιθάκης” φιλοξενούνται σταθερά 60 άτομα. Ένας ολοκληρώνει το πρόγραμμα κι ένας άλλος έρχεται στη θέση του να το ξεκινήσει. Και έπειτα υπάρχει το Κέντρο Υποδοχής, το Κέντρο Ενημέρωσης, υπάρχει η Επανένταξη, πολλά παιδιά πάνε εκεί. Για να αποφοιτήσεις από το πρόγραμμα χρειάζονται άλλα δυο χρόνια επανένταξης. Δηλαδή ο πληθυσμός που εξυπηρετεί το ΚΕΘΕΑ δεν είναι μόνο οι άνθρωποι που βρίσκονται στα “κλειστά” προγράμματα, υπάρχουν και τα “ανοιχτά”, είναι αρκετά μεγάλος και σημαντικός ο πληθυσμός και είναι εξίσου σημαντικά και τα αποτελέσματα.»
«Συχνά με ρωτάνε: πόσοι μένουν καθαροί τελικά?», διστάζει, «Αυτό είναι ένα θέμα που έχει να κάνει με την στατιστική και δέχεται και κριτική. Ξέρεις, η στατιστική είναι ανάλογα με το που θα εστιάσεις κάθε φορά. Πάντως είναι γεγονός ότι έχει επιτυχία κι αυτό φαίνεται και από τον αντίκτυπο που έχει η “Ιθάκη” στην κοινωνία και το κύρος που έχει το ΚΕΘΕΑ.»

Κατά τη διάρκεια της συζήτησης προέκυψε η απορία κατά πόσο τα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ είναι αποκλειστικά “στεγνά” ή αν χρησιμοποιούν και υποκατάστατα, όπως η μεθαδόνη. «Το ΚΕΘΕΑ αντιμετωπίζει το πρόβλημα των ναρκωτικών ως κοινωνικό πρόβλημα. Η μία στάση αντιμετώπισης του θέματος είναι η “ιατρικοποιημένη”, ότι δηλαδή ο χρήστης είναι ασθενής και μάλιστα όπως δηλώνει και η κυβέρνηση (και μια διακομματική επιτροπή που είχε συντάξει ένα κείμενο) ότι είναι μια νόσος σχεδόν ανίατη, με την έννοια ότι επανέρχεται (σ.σ.: ο εξαρτημένος) συχνά στην χρήση. Οπότε η αντιμετώπιση σ’ αυτό είναι, για να μην πεθάνει, να του δίνουμε υποκατάστατα, να τον κρατάμε στη ζωή. Και σήμερα, εν μέσω της κρίσης, είναι η κυρίαρχη πολιτική που προβάλλεται και από τον κρατικό μηχανισμό και από τα μέσα ˙ αυτό που γίνεται τώρα για παράδειγμα, με την μεθαδόνη στα νοσοκομεία. Η μεθαδόνη, όπως μου λένε τα παιδιά που έχουν περάσει στο παρελθόν από τέτοια προγράμματα,  είναι επίσης εξάρτηση, δημιουργεί πολύ μεγαλύτερα στερητικά ακόμη κι απ’ την ηρωίνη. Δημιουργεί ψυχοσωματικά, σωματικά κυρίως, αν δεις έναν άνθρωπο που είναι εξαρτημένος από την μεθαδόνη βλέπεις πολύ καθαρή αλλοίωση του σώματος. Και εννοείται ότι δεν υπάρχει καμία πρόβλεψη για επανένταξη στην κοινωνία, στήριξη ψυχολογική σε αυτά τα προγράμματα ˙ πάρε μέχρι να πεθάνεις και μέχρι τότε θα είσαι “ζόμπι”.»

Ρωτήσαμε τον Κ. αν τα προγράμματα μεθαδόνης εφαρμόζονται στη χώρα μας όπως θα έπρεπε, δηλαδή με σκοπό την απεξάρτηση μέσω σταδιακά μειωμένων δόσεων και θεραπευτικής υποστήριξης. «Το ΚΕΘΕΑ έχει συχνά κατηγορηθεί ότι το πρόγραμμά του είναι σκληρό, με τον χαρακτήρα του “στεγνού”, χωρίς επαφή με ουσίες. Ωστόσο, ειδικά πηγαίνοντας την μεθαδόνη στα νοσοκομεία, δεν υπάρχει κανενός είδους πρόνοια για την επανένταξη και την ψυχολογική στήριξη. Και ακόμα και μια στήριξη τύπου, μια φορά το μήνα βρισκόμαστε σε μία ομάδα, δεν πρόκειται να σου προσφέρει τίποτα. Και εξειδικευμένο προσωπικό λείπει από τα νοσοκομεία, αλλά και να υπήρχε, τι εξειδίκευση θα είχε, είναι η ίδια αντίληψη ότι ο χρήστης είναι ασθενής. Και η κοινωνική επανένταξη δεν είναι μικρό πράγμα. Αν δεν αλλάξει συνθήκες η ζωή σου, δεν μπορείς να ξεφύγεις από την χρήση γιατί οι αιτίες που γεννάνε το πρόβλημα είναι κοινωνικές. Προφανώς και πολιτικές, αν δεν μπεις σε μια διαδικασία να αλλάξεις την ζωή σου, να αλλάξεις την κοινωνία συνολικότερα… Για παράδειγμα υπάρχει ένα πρόγραμμα στην Αθήνα, το 18-άνω, που ξεκάθαρα στοχεύει και στην πολιτική κινητοποίηση των μελών του, είναι πιο δραστήριοι στο να κατεβαίνουν σε κινητοποιήσεις. Ταυτόχρονα υπάρχει και ο καινούριος νόμος Καστανίδη, τον οποίον κι εγώ θέλω να μελετήσω καλύτερα. Αλλά η ξεκάθαρη πολιτική τοποθέτηση του νόμου είναι ότι προβλέπει χρηματοδότηση ιδιωτικών κλινικών. Φεύγει ο δημόσιος χαρακτήρας της απεξάρτησης και πάει στις ιδιωτικές κλινικές όπου πληρώνεις από δύο χιλιάδες ως είκοσι χιλιάδες. Και θεωρώ ότι σε συνθήκες καπιταλιστικής κρίσης είναι επικίνδυνο να καλλιεργείς μια κουλτούρα χρήστη.»

Σταδιακά η κουβέντα οδηγείται στον αντίκτυπο που έχουν οι πρόσφατες κυβερνητικές αποφάσεις σε προγράμματα όπως αυτά του ΚΕΘΕΑ και το συναίσθημα που φαίνεται στο πρόσωπο του Κ. συμπληρώνει τα λόγια του. «Το θέμα είναι ότι τώρα και το ΚΕΘΕΑ έχει μπει σε αυτόν τον  νόμο για την εργασιακή εφεδρεία, ήδη υπάρχουν μεγάλες ελλείψεις σε θεραπευτικό προσωπικό. Ο φορέας έχει αρνηθεί προς το παρόν να δώσει ονόματα για να προχωρήσει η εφεδρεία, όμως αυτό δεν είναι μόνο στο χέρι του φορέα. Ταυτόχρονα είχε γίνει δήλωση τον τελευταίο καιρό για μείωση του 50% του προϋπολογισμού για το ΚΕΘΕΑ, που αυτό θα σήμαινε κλείσιμο δομών, ουσιαστικά αδυναμία λειτουργίας του προγράμματος, εννοείται για τους εργαζόμενους στάση πληρωμών… Και “παίζει” ένα άλλο σενάριο, αυτό της συγχώνευσης του ΚΕΘΕΑ με τον ΟΚΑΝΑ. Πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης της εξάρτησης, το ένα είναι συντήρηση, το άλλο απεξάρτηση και επανένταξη.»

Για τις κινητοποιήσεις της κοινότητας του ΚΕΘΕΑ. «Τις κινητοποιήσεις αυτές τις αποφάσισε ο φορέας, το Δ.Σ. του ΚΕΘΕΑ, Δευτέρα για Αθήνα, Τρίτη για Θεσσαλονίκη. Θα πάρει μέρος όλο το προσωπικό ελπίζω και μέλη που είναι στην επανένταξη, απόφοιτοι. Κάθε πρωί και βράδυ μαζεύονται σε έναν κύκλο, αγκαλιασμένη και λέει ο καθένας: Είμαι ο Τάδε, και το ακολουθεί με ό,τι θέλει να πει για τον εαυτό του. Και του απαντάνε οι θετικά οι υπόλοιποι. Αυτή είναι η “Κραυγή”, την οποία θα την κάνουν στις 8 το πρωί, την Τρίτη. Είναι ένα πολύ ιδιαίτερο κομμάτι της θεραπείας και θα το ανοίξουν προς τον κόσμο. Είχαν και μια ιδέα τα παιδιά να μοιράζουν σύριγγες στον κόσμο που περνάει. Είναι πάρα πολύ αναστατωμένοι. Και οι εργαζόμενοι έχουμε πολύ μεγάλα προβλήματα, εγώ είμαι ωρομίσθιος. Ο φορέας ήταν επιτυχημένος, δυνατός και οικονομικά καθαρός, έχει ένα αποθεματικό – το οποίο βέβαια είναι δίκοπο μαχαίρι. Σου λένε έχεις αποθεματικό, άρα μπορούμε να σου μειώσουμε τον προϋπολογισμό. Και τώρα είμαστε σε μεγάλη ανασφάλεια, όπως όλος ο κόσμος της εργασίας. Ακόμα κι αν πάρουμε την πλήρη χρηματοδότηση και όχι το 50%, με τον τρόπο που θα δίνεται η μεθαδόνη ελεύθερα, οι χρήστες θα πηγαίνουν εκεί και λιγότεροι θα επιλέγουν το “στεγνό” πρόγραμμα του ΚΕΘΕΑ. Όταν είσαι χρήστης δεν σκέφτεσαι πώς θα σωθείς, σκέφτεσαι πώς θα την βγάλεις. Ήδη έχουμε μείωση στο κέντρο υποδοχής. Μακροπρόθεσμα ίσως πάλι στραφεί σε μας ο κόσμος, γιατί δε θα βρει λύση στη μεθαδόνη.»

Advertisement